تأثیر اقدامات مدیریتی و جهت دامنه بر متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی در جنگل‌های دینارکوه ایلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشیار پژوهش، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه جنگل‌داری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

4 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران

چکیده

به‌دلیل ضعف بوم‌سازگانی در جنگل‌های زاگرس ناشی از فشار انسان و دام در طی دهه‌های گذشته و بروز خشکسالی‌های اخیر، بیشتر عرصه‌های جنگلی آن دچار زوال شده است. در این شرایط بررسی تأثیر اقدامات مختلف مدیریتی به‌منظور تدوین برنامه‌های راهبردی ضروری است. در همین زمینه، این پژوهش در جنگل دینارکوه استان ایلام، به‌منظور بررسی تأثیر اقدامات مختلف مدیریتی در ده سال گذشته بر متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی انجام گرفت. اقدامات مدیریتی شامل قرق، قرق+ هرس، قرق+ هرس+ جنگلکاری، قرق+ هرس+ جنگلکاری+ سامانة آبگیر و منطقۀ شاهد بود که با در نظر گرفتن جهت دامنه در قالب طرح آماری فاکتوریل، نوزده تیمار و چهار تکرار برای هر تیمار در نظر گرفته شد. در مجموع 76 قطعه نمونۀ پانزده‌آری برداشت شد. متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی در هر قطعه نمونه اندازه‌گیری شده و سپس با استفاده از آزمون تجزیۀ واریانس دوطرفه با هدف بررسی تأثیر اقدامات مدیریتی و جهت دامنه بر آنها مقایسه شد. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای زیست‌سنجی درختان، قطر برابرسینه، قطر جست، قطر تاج، ارتفاع کل و تراکم درختان؛ از بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، ماده آلی، سیلت، شن، فسفر، پتاسیم، آهک، کربن، چگالی ظاهری، فرسایش و عمق خاک؛ و از بین شاخص‌های تنوع زیستی، شانون- وینر، پایلو و هیپ تفاوت معنی‌داری بین مناطق تحت مدیریت با شاهد وجود دارد. در نهایت، نظر به اینکه همۀ تیمارهای مدیریتی، آثار مؤثر و مثبت بر وضعیت متغیرهای زیست‌سنجی درختان، خاک و تنوع زیستی گونه‌های درختی دارند و در بیشتر موارد سبب بهبود وضعیت موجود شده‌اند، با توجه به هزینه‌های لازم برای اجرای تیمارهای مدیریتی و تخریب‌های ناشی از آنها در عرصه می‌توان تیمار قرق را بهترین تیمار مدیریتی در منطقۀ پژوهش معرفی کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Effect of management activities and aspect on tree, soil and biodiversity variables of tree species in Dinarkuh forests of Ilam

نویسندگان [English]

  • Y. Azizi 1
  • R. Akhavan 2
  • H. Kia-Daliri 3
  • R. Soleimani 4
1 Ph.D. student, Faculty of Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3 Associate Prof., Faculty of Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
4 Assistant Prof., Ilam Agricultural and Natural Resources Research Center (AREEO), Ilam, Iran
چکیده [English]

Due to the weakness of the ecosystem in the Zagros forests, which is due to human and livestock pressure over the past decades and the occurrence of recent droughts, most of the forest areas have declined. In this situation, it is necessary to study the effects of various management activities in order to design strategic plans. To do this, the current study was conducted in Dinarkuh forest area of Ilam province to investigate the impact of different management activities on tree, soil and biodiversity variables of tree species, taken during the last decade. Experimental treatments included exclosure, exclosure + pruning, exclosure + pruning + afforestation, exclosure + pruning + afforestation + catchment system and control which considering aspect in the form of factorial statistical plan, 19 treatments with four replications were considered for each treatment. In total, 76 sample plots with area of 1500m2 were established in the field. The interested variables were measured and calculated in each sample plot and then compared between different treatments using two- way ANOVA with two factors: management activities and aspect. The results showed that among the biometric variables of trees; DBH, height, crown diameter, sprout diameter and tree density, among physical and chemical properties of soil; percentage of organic matter, silt, sand, bulk density, lime, carbon, phosphorus, potassium, soil depth, erosion and among biodiversity indices; Shannon-Wiener, Pielou and Heip indices were significantly different under management activities' areas compared to the control area. Even though, all management treatments had effective and positive effects on tree biometric variables and soil physico-chemical characteristics, as well as on biodiversity indices and in most cases made improved the current situation, considering the required costs for management treatments and their destruction in the field, exclosure can be introduced as the best management treatment in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crown diameter
  • Density
  • Erosion
  • Exclosure
  • Pielou index
  • Organic matter

مراجع

Abbasi, S., Hosseini, M., Pilevar, B., & Zareh, H. (2009). Effects of conservation on woody species diversity in Oshtorankooh region, Lorestan. Iranian journal of forest, 1(1), 1-10.
Allison, L.E. (1965). Organic carbon. In: Black, C.A., Evans, D.D., White, J.L., Ensminger, L.E., & Clark, F.E. (eds.). Methods of soil analysis, Part 2; Chemical and microbiological properties. American society of agronomy, Madison, 1367 pp.
Alijanpour, A., Zobeiri, M., Marvi Mohajer, M.R., Zargham, N., & Feghhi, J. (2004). A Comparison of Forest Stand Quantitative Factors in Protected & Nonprotected Areas in Arasbaran Forests. Iranian Journal of Natural Resources, 57(3), 447-453.
Binkley, D., Singer, F., Kaye, M., & Rochelle, R. (2003). Influence of elk grazing on soil properties in Rocky mountain national Park. Forest Ecology and Management, 185, 239-247.
Bremner, J.M., & Mulvaney, B. (1982). Nitrogen total. In: Methods of soil analysis. Part 2. Chemical and microbiological properties, Page, A.L., Miller, R.H., & Keeney, D.R. (eds.). American society of agronomy, Soil science society of America, Madison, Wisconsin, 595-624.
Hoseinzadeh, J., Pourhashemi, M., Khoshnevis, M., Mohamadpour, M., Azami, A., & Rashidi, S. (2016). Investigation and application of rainwater harvesting to decrease dryness of stands affected by oak decline in Ilam province. Final Report of Research Project, Iranian Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) Press, Tehran, Iran. 56p.
Jamshidi, A.R., & Amini, A.M. (2013). Evaluation of factors affecting on natural resource degradation from the viewpoint of experts management of natural resources in Ilam province. Journal of Conservation and Utilization of Natural Resources, 1(4), 91-105.
Karanian, M., & Hosseini, V. (2016). Effect of trees canopy and topography on some chemical properties of forest soil (Case study: the forest of Ilam province, Dalab). Natural Ecosystems of Iran, 7(1), 81-97.
 Kelley, H.W. (1990). Keeping the land alive: Soil erosion: its causes and cures. FAO soils bulletin, 50. FAO, Rome.
Krebs, C.J. (1999). Ecological Methodology, University of British Columbia. Jim Green publisher.
Li, Y., Zhao, H., Zhao, X., Zhang, T., Li., Y., & Cui, J. (2011). Effects of grazing and livestock exclusion on soil physical and chemical properties in desertified sandy grassland, Inner Mongolia, northern China. Environ Earth Science, 63, 771–783.
Mikalas, M., Svoboda, M., Pouska, R.C., & Morrissey, D.C. (2014). Comment on “Opinion paper: Forest management and biodiversity”: the role of protected areas is greater than the sum of its number of species. Web Ecology, 14, 61–64.
Moreno, G., Obrador, J.J., & Garcia, A. (2007). Impact of evergreen oaks on soil fertility and crop production in intercropped dehesas. Agriculture, ecosystems and Environment, 247, 35-42.
Najafifar, A., Jalili, A., Tahmasbi, M., Mohamadpour, M., & Soleimani, R. (2009). Study of Western Oak forest ecosystems in Ilam province. Final Report of Research Project, Iranian Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) Press, Tehran, Iran. 171p.
Najafifar, A., Hoseinzadeh, J., Pourhashemi, M., & Hosseini, A. (2018). Investigation on the role of sanitary cuts in survival and vitality of exposed dieback Persian oak trees in Zagros Forests (Case Study, Melahsiah Forest, Ilam Township). Wood & Forest Science and Technology, 25(3), 49-60.
Najafifar, A., Askari, Sh., & Jafari, M.R. (2021). The role of sanitation cuts in control of Persian oak dieback (Case study: second phase, Zagros, Ilam, Melah Siah). Wood & Forest Science and Technology, 28(1), 53-65.
Negahdar Saber, M.R., Taheri Abkenar, K., Pourbabaei, H., & Sagheb-Talebi, Kh. (2017). Effects of protection on forest structure in protected and unprotected forest areas (Case Study: Deh-Kohneh wild Pear reserve). Journal of Plant Ecosystem Conservation, 4(9), 1-16.
Rashe Shaeri, S., Salehi, A., Pourbabaie, H., Eshaghi Rad, J., & Moradi, S. (2014). Effect of short term exclosure on physical and chemical properties soil and woody species diversity in Piranshahr forests, northern Zagros. Journal of Forest Sustainable Development, 1(1), 87-101.
Sasanifar, S., Alijanpour, A., Banj Shafiei, A., Eshaghi Rad, J., & Molaei, M. (2018). Effect of protection based management on physical and chemical properties of soil in Arasbaran forests. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 26(1), 104–117.
Shanon, C.E., & Weaner, W. (1949). The mathematical theory of communication. University of Illinois press, Urbana.
Simpson, E.H. (1949). Measurement of diversity. Nature, 163, 688.
Yari, S., & Rostami, A. (2019). Effect of protection on carbon sequestration and some edaphic properties of soil in Tang Dalab Forests in Ilam. Journal of Environmental Science and Technology, 21(4), 189-202.
مجله جنگل ایران
دوره 14، شماره 3
آذر 1401
صفحه 275-290

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 25 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار